آیین نكوداشت كامبیز درم‌بخش به‌پاس شش دهه خلاقیت تصویری، به‌عنوان یكی از هنرمندانی كه تصاویرش به غنای بیشتر سواد بصری مخاطبان منجر شده است، روز جمعه ۱۷ اسفند ۱۳۹۷ در تالار ناصری خانه هنرمندان ایران در شانزدهمین دوره جشن تصویر سال برگزار شد.

در این نشست كه چهره‌های مختلفی از عكاسان و فیلم‌سازان و تصویرپردازان حضور داشتند، بزرگمهر حسین‌پور هم‌زمان با استقرار میهمانان در تالار، كشیدن تصویری از كامبیز درم‌بخش را آغاز كرد.

به گزارش دبیرخانه تصویر سال، پس از پخش سرود و قرآن و تیزر شانزدهمین جشن تصویر سال، هادی حیدری، چهره‌ی نام‌آشنای دنیای كارتون و تصویرسازی به‌عنوان آغازگر برنامه در جایگاه قرار گرفت و گفت: بعضی وقت‌ها باخود می‌اندیشم آیا حق داریم از فشارها، كاستی‌ها و شرایطی كه خود را بر ما تحمیل كرده‌اند، شكوه كنیم و بنالیم در جایی كه شخصیتی چون عالی‌جناب كامبیز درم‌بخش با وجود تمام این شرایط و در آستانه هفتاد و هفت سالگی، همچنان در جست‌وجو، حركت و خلق جهان‌های تازه و شگفت‌انگیز است؟ كامبیز درم‌بخش به ما آموخته است كه خلاقیت هنری حد و مرزی نمی‌شناسد.

ما از او آموخته‌ایم كه هنری زیستن به ادا و اطوار هنری درآوردن نیست؛ كه به هنرمندانه اندیشیدن است. به پالایش و رسیدن به جوهر وجودی ذهن و درون آدمی است. به خوب دیدن و مكث كردن در برابر مظاهر هستی است؛ به صبوری و حركت مداوم و مستمر است و در نهایت، رسیدن به خلوص و سادگی شخصیتی و هنری است. درست در این نقطه است كه شخصیت هنرمند با اثر هنری او، یگانه و هم‌آهنگ می‌شود و تجلی همه‌ی این‌ها را می‌شود در جناب استاد درم‌بخش مشاهده كرد و چه خوشبختیم ما كه معاصر با او زیست می‌كنیم.

هادی حیدری ادامه داد: آثار درم‌بخش مشحون از بازیگوشی‌های تصویری و معنایی است. چه آن‌جا كه فضای بیرون از چارچوب كاغذ را به كمك می‌گیرد تا مفاهیم تازه‌ای منتقل كند، چه زمانی كه با عكاسی و یا تركیب عكس‌ها به آفرینش هنری دست می‌زند. در رسیدن به ایده‌های كارتون‌هایش وقتی روی یك موضوع متمركز می‌شود به حدی كنكاش كرده و از زوایای مختلف به آن می‌نگرد تا عصاره‌اش را بیرون كشیده و ده‌ها سوژه از یك موضوع مشخص استخراج می‌كند. در بازی با فرم چیره‌دست است و بخش قابل توجهی از كارتون‌های كامبیز درم‌بخش از دل بازی‌های فرمی خلق شده‌اند. اما قلب تپنده كارتون‌های او «خط» است. او معجزه‌ی خط را به‌خوبی می‌شناسد و با بهره‌گیری مناسب و به‌جا از این عنصر مهم بصری، سمفونی گوش‌نواز خطوط را در آثارش می‌نوازد.

هادی حیدری گفت: در دوره‌های مختلف حرفه‌ای كامبیز درم‌بخش موضوعات متنوعی دست‌مایه‌ی كارتون‌های او شده‌اند. در دوره‌هایی به موضوعات اجتماعی پرداخته و در زمانه‌ای دیگر سوژه‌های سیاسی بهانه‌ی خلق آثار او بوده‌اند. اما به‌طور عمومی دغدغه و محور اصلی كارتون‌های جناب درم‌بخش «انسان» است. او موقعیت كنش و واكنش انسان را در شرایط مختلف جست‌وجو و به تصویر می‌كشد. 

بزرگداشت کامبیز درم‌بخش، بزرگداشت هنر، فرهنگ و تجلیل از اندیشه‌ی جست‌وجوگر برای کشف ظرائف هنرمندانه‌ی هستی است.

هادی حیدری همچنین به‌عنوان مجری برنامه دعوت از دیگر میهمانان را به عهده گرفت تا این برنامه هر چه جذاب‌تر ادامه پیدا كند.

سیف‌اله صمدیان، دبیر جشن تصویر سال و جشنواره فیلم تصویر، نیز به حاضران و میهمانانش خوش‌آمد گفت و اظهار داشت: ما چهار است كه به نامِ نامی تصویر نكوداشت كسانی كه وجودشان آبرودار تصویر شده است را برگزار می‌كنیم. سال اول با اكبر عالمی این برنامه آغاز شد. چرا كه تلاش‌های او برای معرفی تصویر عده زیادی را با این وادی در سینما و تلوزیون آشنا كرد. دومین سال محمود كلاری و تصاویر جاودانه‌اش در سینما میهمان ما بود. تجلیل از عباس كیارستمی با همكاری رضا میركریمی و جشنواره بین‌المللی فیلم فجر انجام شد و سال گذشته در ستایشِ تصویر به علیرضا زرین‌دست اختصاص یافت كه كلمه در بیان آنچه او به تصویر كشیده است قاصر است نقشی که برای بزرگ‌کردن کیفیت تصویر ایران، تربیت شاگران فراوان و کمک به فیلم‌ اولی‌ها و... انکار نشدنی‌ست. 

صمدیان اضافه کرد:‌ امسال وقتی برای برگزاری مراسم «در ستایش تصویر» در پنجمین سال وارد حوزه‌ی هنرهای تجسمی شدیم، کسی آن بالا ایستاده بود که می‌گفت کجا می‌خواهید بروید؛ درباره کارهایش نمی خواهم چیزی بگویم. دیگران که متخصص‌اند خواهند گفت. آمده‌ام از تصمیم بزرگ او بگویم که اگر او این تصمیم را نمی‌گرفت، ما چه چیزهایی را نداشتیم.

صمدیان با اشاره به خاطره‌ای از زنده‌‌یاد احمد شاملو گفت: دهه‌ی هفتاد یک دوره چند هفته‌یی وقتی داشتم از شاملو در خانه‌اش عكاسی می‌كردم به او گفتم شما در مصاحبه‌ای گفته بودید كه «من اینجایی‌ام چراغم در این خانه می‌سوزد». گفتم هم زیباست و هم خطرناک است؛ نگران نبودید كه این نگاه نوعی از شوونیسم و ناسیونالیزم کور را در میان جوانان دامن بزند؟ از آدمی مثل شما که جهان وطنید و مرز ندارید چه حرف جان‌سوز و رمانتیکی بود که درآمد؟ شاملو گفت زمانی كه برای معالجه و جراحی مغز در نیویورک، مستقر بودم، منِ مجنون هر روز از ساعت هشت تا ۹ صبح جلو در پستخانه‌ای که می‌دانستم كه قبل از ساعت 9 باز نمی‌شود، قدم می‌زدم تا پستخانه باز شود که شاید كاغذی از ایران به دستم برسد. آن روزها شاملو و دكتر كاووسی با هم اختلاف زیادی داشتند در فضای مطبوعات منعكس می‌شد. از شاملو با شیطنت پرسیدم حتی اگر كاغذی از دكتر كاووسی باشد. گفت حتی از او. 

دبیرجشن تصویرسال و جشنواره فیلم تصویر ادامه داد: من آمده‌ام اینجا تا از درم‌بخش به‌خاطر یك تصمیم بزرگ تشكر كنم. یک تصمیم بزرگ گرفت و غربت را از رو برد و برگشت؛ او از استثنائاتی‌ در هنر ایران است که وقتی به هر دلیلی پایش را از ایران بیرون گذاشت، به هر دلیلی آنجا نماند و به یك غربت ناخواسته یا خودخواسته پایان داد؛ درم‌بخش ثانیه‌ای بدون کاغذ سفید و قلمی که راه می‌رود، نمی‌بینید. من فقط تا به حال فقط زنده‌یاد عباس کیارستمی بزرگ را دیدم که ثانیه ثانیه‌ی زندگی‌اش را به‌ خلق و تولید و کار می‌گذراند. خلاصه‌اش کنم که كامبیز درم‌بخش غربت را به غربت فرستاد. 

پخش فیلم كوتاه «هشدار» ساخته كیومرث درم‌بخش برنامه بعدی این آیین نكوداشت بود.

مجید رجبی معمار - مدیرعامل خانه هنرمندان - هم به عنوان سخنران به جایگاه آمد و گفت: كلامی در سخنان بزرگان هست و ما یاد گرفته‌ایم كه با بزرگان‌مان با احترام و با كوچك‌ترها با مهربانی برخورد كنیم. وجه اول این احترام باید در قلب و ذهن آدم باشد. وجه دوم این است كه احترام باید به زبان جاری شود و مرحله سوم هم احترام در عرصه عمل است و باید این احترام در تلاش روزمره و قدردانی از حضور آنان جلوه‌گر شود تا شاگردپروری كنند و مسیر این حركت تداوم پیدا كند.

جواد علیزاده سردبیر مجله طنز و كاریكاتور سخنران بعدی برنامه بود كه گفت: من خیلی خوشبختم كه كاریكاتور را در كنار آقای درم‌بخش در مجله كاریكاتور آغاز كردم. شیفتگی و عشق ایشان به كار باعث می‌شد كه ما هم كارمان را جدی‌تر بگیریم. 

مسعود شجاعی طباطبایی مدیر واحد تجسمی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی نیز در این برنامه گفت: كامبیز درم‌بخش بدون شك هنرمندی جهانی است، بنابراین نمی‌توان او را در طیفی خاص و جغرافیایی محدود معنا كرد، او حتی متعلق به ایران هم نیست. هنرمندی بی‌بدیل كه دامنه شهرت او در خارج از كشور باعث فخر و مباهات ایران زمین است. شهرت درم‌بخش هیچگاه مقطعی نبوده. او هنرمندی است كه هر روز تازه‌تر می‌شود و توانسته است حرف‌های بسیاری در عرصه كارتون و طنز ترسیمی بزند. درم‌بخش به‌خوبی نقش‌مایه‌های ایرانی را با نوعی زیباشناسی نوین در هم آمیخته و زبان شیرین طنز این مرز و بوم را در دو قالب طرح‌هایش به نمایش می‌گذارد. شوخ‌طبعی‌های زیرکانه و ظریف او، در بیشتر اوقات نمایش مسرت‌بخشی ایجاد می‌کنند که با نوآوری، بیننده را به‌طور دائم شگفت‌زده می‌کند.

به تعبیر او، بخش عمده‌ای از حضور درم‌بخش در تعریف کارتون مطبوعاتی یا ژورنالیستی می‌گنجد، اما این هنرمند با ذهن خلاق خود هم‌زمان پایه‌گذار مفهوم تازه‌ای از هنر کارتون می‌شود که با شرح همراه نیست. ولی در یک ماهیت مشترک مجموع آثار درم‌بخش، هنری نوآورانه مبتنی بر خلاقیت‌های فردی اوست. یعنی عنصر واحدی که به هنر او سبک و سیاق خاص می‌بخشد و طرح‌های او را به‌سان موج نوینی در کالبد تصاویر طنزآمیز در ایران و جهان معرفی می‌کند. این توان بالای هنری همگی نشات گرفته از توانمندی‌های فردی او در این عرصه است. به‌یاد ندارم که درم‌بخش حرف از آموختن این زبان هنری در نزد استادی بزند.

او همواره معنی و مفهوم نو با قالب‌هایی که در بستر زمان جاری‌ست را ارایه می‌کند و بدعت‌گذاری او در ارایه آثارش، وزن و فرم طرح‌هایش به‌طور دائم ارزش آثار او را مضاعف می‌کند.

شجاعی طباطبایی گفت:‌ بدون شک درم‌بخش نماینده‌ی اندیشه‌‌ای تازه و جسورانه در هنر کارتون ایران است که با حذف قید و بند از شیوه‌ی کلاسیک وارداتی قالب خود را یافته و در سبکی خلاصه می‌شود که کاملا متعلق به خود اوست.

در یک مقطع از زندگی هنری این هنرمند بزرگ، تلفیقی از مینیاتورهای ایرانی را شاهدیم که تداعی‌گر آثار سلطان محمد بهزاد و مظفرعلی هستند. او در این محموعه پا را از چارچوب‌های سنتی قرون گذشته فراتر می‌گذارد و به دوران معاصر کوچ می‌کند. در این طرح‌ها شخصیت‌های شاهنامه، خمسه نظامی، یوسف و زلیخای جامی و دیوان حافظ و بوستان سعدی به‌گونه‌ای دیگر سرگرم امور روزانه‌ی زندگی نوین و مسایل عصر جدید می‌شود.

او اضافه کرد: درم‌بخش در ترکیب‌بندی آثار خود به فصاحتی زیبا  در بیان تصویری دست می‌یابد که در اولین نگاه شامل خطوطی زیبا با فرم‌هایی خلاقانه است و در بیان تصویری به زیبایی در بازی با کادر ترکیبی طنزآمیز از هنری مدرن در کارتون را به‌نمایش می‌گذارد. درم‌بخش در فرم‌های ساده و ناب‌اش حسی از شاعرانگی و طنز را به‌دنیای کارتون عرضه می‌کند. در عین حال رمزگشایی از مضمون این طرح‌ها برای مخاطبین او در ایران و جهان کار چندان دشواری نیست و این همه نشان از توان بی‌بدیل او درعرصه‌ی کارتون و طنز ترسیمی دارد.

پیام تصویری اردشیر رستمی اتفاق بعدی برنامه بزرگداشت درم‌بخش بود كه گفت امیدوارم من را به عنوان شاگردتان قبول داشته باشید؛ او به دو دلیل از درم‌بخش تشکر کرد، اول اینکه کارهایش خیلی زیباست و جهان را قابل زیست کرده و هر کجای دنیا که بوده با اسم ایران در جشنواره‌‌های جهانی شرکت کرده است.

او ادامه داد: کارهای شما انسانی، مهربان و صمیمی هستند. در همه جای جهان تأثیر گذاشتید و شاگردهای زیادی دارید که یکی از آنها من هستم. درست است که پرچم‌ها معنی ندارند و باید برداشته شوند، ولی تا آنجا فاصله زیادی داریم. مرسی که ایران عزیز را هیچ‌وقت فراموش نکردید.

احمد مسجدجامعی عضو شورای شهر تهران به‌عنوان سخنران بعدی در جایگاه حاضر شد و گفت: من از منش و رفتار كامبیز درم‌بخش بسیار خوشم می‌آید. ایشان با این موقعیت بین‌المللی همیشه در دسترس علاقه‌مندان و دانشجویان است. این رفتار در آثار ایشان هم متجلی است. مهربانی‌ای كه نسبت به طبیعت دارند؛ باعث می‌شود كه آدم با ایشان راحت باشد و احساس نزدیكی كند. درم‌بخش جهانی می‌اندیشد، اما تك تك اجزای آثارش ایرانی است. برای من جالب است كه ایشان با این همه سابقه و تدام فعالیت، هم‌چنان با طراوت كار می‌كند و آدم می‌تواند در كنار آثارش زندگی كند. در فضای کوچکی که در کتاب‌فروشی نشر ثالث دارد، هر موقع از روز او را ببینید در حال کار است و رابطه‌اش با جوان‌ها رابطه استاد-شاگردی نیست، رفاقتی‌ است.

 

هوشنگ گلمكانی، سردبیر ماه‌نامه‌ی فیلم، نیز در این مراسم به جایگاه آمد و گفت: كامبیز درم‌بخش بسیار چهره محترمی است و من چهل سال قبل در روزنامه آیندگان به‌عنوان یك جوان تازه از شهرستان و سربازی آمده افتخار می‌كردم در روزنامه‌ای كار می‌كنم كه او نیز در آنجا مشغول كار است. اتاق فرهنگ در ساختمان پیچ در پیچ آنجا در گوشه‌ای قرار گرفته بود كه برای من رفتن به آن آرزو بود و در چهار سالی كه آنجا كار می‌كردم؛ سه‌بار به بهانه‌ای خودم را به آن اتاق رساندم و هنوز هم بعد از چهل و خرده‌ای سال اگر بگویند یك تصویرگر نام ببر به‌غیر از نام كامبیز درم‌بخش نام دیگری به یادم نمی‌آید، همان‌طور كه در فضای فیلمبرداری سینما به‌نام علیرضا زرین‌دست می‌رسم؛ یا در فضای عكاسی به غیر از كاوه گلستان نام دیگری در ذهنم نمی‌آید. درم‌بخش نشان می‌دهد كه سادگی‌اش اوج پختگی اوست.

كامبیز درم‌بخش به دعوت هادی حیدری و در میان تشویق‌های حاضران روی سن آمد و از همه‌ی حاضران تشكر كرد و گفت برای امروز خیلی خوشحال است؛ بعد ادامه بعضی می‌پرسند تو سوژه‌هات را از كجا گیر می‌آوری و من می‌گویم از زندگی روزمره. آن زمان كه می‌گفتند می‌خواهی گوجه بخری بیا محله ما؛ خبر دادند كه بیا قرار است از شما تجلیل كنند. در آن مراسم از آقای منوچهر معتبر هم تجلیل می‌شد. مراسمی بود شبیه این پذیرایی‌های مراسم شام عروسی كه ژله و قرمه‌سبزی قاطی می‌شود. حدود ده دقیقه خواندن بیوگرافی من طول كشید و قاب خاتمی بهم هدیه دادند كه یك جعبه مخملی هم به آن چسبانده شده بود. توی تاكسی كه نشستم دیدم دو تا كارت خرید 150هزارتومانی شهروند توی جعبه بود. تماس گرفتم و گفتم من می‌خواهم اینها را پس بدهم.

درم‌بخش تعریف کرد: توی دوره‌ی كلید هم با من تماس گرفتند و گفتند برای تجلیل به موزه زندان قصر بیا. رفتم و دیدم كه جمعیت زیادی هستند و خواستم جلو بروم كه گفتند برو تو صف. وارد كه شدیم یك لوله سفید به ما دادند و یك جعبه پذیرایی مثل مجالس ختم. بعد دیدم از این لوله سفید گچ بیرون می‌ریزد و متوجه شدم كه ساندویچ آیداست. بعد از كلی سخنرانی و سینه‌زنی و ... كلی اسم خواندند كه فلانی به عنوان بهترین هنرمند ناحیه فلان به فلان اتاق برود. در پایان مراسم باز هم یك قاب خاتم بود و این بار پیشرفت كرده بود. با دو تا كارت خرید 500 تومنی! 

حرف‌های شوخی-جدی درم‌بخش حاضران را به‌وجد آورده بود و دقایقی ایستاده به احترامش کف زدند.

در ادامه این مراسم، سیف‌اله صمدیان و مجید رجبی معمار، نماینده‌ای از سوی هادی مظفری مدیرکل مركز هنرهای تجسمی، محمود كلاری و علیرضا زرین‌دست دو هنرمند تجلیل شده در سال‌های گذشته مراسم «در ستایش تصویر»  و احسان رسول‌اف از سوی بنیاد رسول‌اف، برای تجلیل از كامبیز درم‌بخش روی صحنه آمدند.

نشان سرو خانه هنرمندان را مجید رجبی معمار به درم‌بخش اعطا كرد؛ رجبی معمار متن لوح سپاس را خواند كه چنین نگاشته شده بود: به پاس 60 سال تلاش هنرمندانه حضرتعالی و خلاقیت بصری در عرصه‌ی فرهنگ و هنر ایران زمین و خلق هزاران اثر ماندگار كاریكاتور، انیمیشن، پوستر و ... كه مورد ستایش هنرشناسان ایران و جهان است.

در لوح سپاس هادی مظفری، ریاست اداره كل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی كه اردشیر میرمنگره - معاون امور هنرهای تجسمی-، همراه با سکه بهار آزادی آن را اهدا كرد، آمده بود: سال‌هاست كه با لبخند حال‌مان را خوب كردید و در خلال این لبخند به ما آموختید و پند دادید. آن‌چنان كه آثار كاریكاتور و كارتون شما تبسمی شیرین را بر لب‌ها می‌نشاند. حضور  و تلاش مستمر و تاثیرگذار شما در عرصه‌ی هنرهای تجسمی این سرزمین، برگ زرینی در هنر معاصر ایران است كه همه‌ی ما به آن افتخار می‌كنیم. همیشه و همواره برقرار باشید كه باعث افتخارید.

احسان رسول‌اف از سوی بنیاد بنیاد فرهنگی – هنری رسول‌اف در سخنانی كوتاه به حضور كامبیز درم‌بخش به‌عنوان داور ثابت بخش كاریكاتور ده سال جایزه جوانان زیر 25 سال (جایزه محسن رسول‌اف) از او به‌عنوان استاد و حامی معنوی یاد كرد و گفت یكی از آرزوهای محسن دیدن شما از نزدیك بود. شما مثل یك آرزو همیشه برای محسن بودید. كار بزرگ شما فقط خلق تصاویر ماندگار نبوده، بلكه شورمندی آفرینش‌گرانه‌ای است كه منتقل می‌كنید. قدردان این همه دستاورد برای جهان تصویر، جایزه محسن و تصویر سال هستم. او سپس از سوی بنیاد رسول‌اف با اهدای سکه از درم‌بخش قدرشناسی کرد.

اما بزرگمهر حسین‌پور، آخرین نفری بود كه در این مراسم سخن گفت؛ او که لحظاتی قبل از آنکه روی سن بیاید کارش با بوم و تصویر در‌م‌بخش تمام شده بود، از حضور خالصانه و متواضعانه درم‌بخش در نشریات گل آقا و... یاد كرد و گفت خوشحالم كه در زمانه‌ای زندگی می‌كنیم كه او هم نفس می‌كشد. سپس تابلویی را در طول برنامه خلق كرده بود به كامبیز درم‌بخش تقدیم كرد.

علیرضا تابش - مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی نیز با ارسال سبد گل از کامبیز درم‌بخش قدرشناسی کرد.

مراسم با نمایش فیلم مستند « سینمای كاغذی» ساخته جواد آتشباری ادامه پیدا كرد.

مراسم پایانی شانزدهمین جشن تصویر سال و جشنواره فیلم تصویر ۲۴ اسفند ۱۳۹۷ در خانه هنرمندان ایران برگزار می‌شود.

عکس‌ها: لیلا ابراهیمی

اخبار مرتبط